‘The story is our escort, without it we are blind.’
– Chinua Achebe

Hoe kun je concrete anti-racistische actie ondernemen? Een van de manieren is jezelf onderwijzen over (anti-)racisme via literatuur. Weet je niet waar te beginnen? Deze week gaven we ons platform uit handen aan Thalia Ostendorf van Uitgeverij Chaos, die elke dag speciaal voor ons een leestip deelde. Boeken, artikelen, poëzie en essays: lees, luister, informeer jezelf, spreek je uit.

Let op! In twee boektitels onderaan deze leeslijst komt een variatie op het n-woord voorbij.

Gids Slavernijverleden Nederland
Samengesteld door: Dienke Hondius, Nancy Jouwe, Dineke Stam en Jennifer Tosch
https://www.geschiedenisportaal.nl/2019/04/07/gids-slavernijverleden-nederland/

Geen literair werk maar een gids die ijzersterk duidelijk maakt dat het slavernijverleden van Nederland zich niet alleen ver weg afspeelde, maar ook hier in Nederland aanwezig was en zijn sporen heeft nagelaten. Dit werk illustreert het treffend door van 100 locaties in Nederland de directe verbanden met het slavernijverleden te laten zien.

Het feit dat de gouden eeuw een keerzijde had lijkt meer geaccepteerd te worden, zo schrapte het Amsterdam Museum eind vorig jaar deze term in al haar uitingen.

Small Island
Andrea Levy
NL vertaling: Klein Eiland door Arthur de Smet

De Brits-Jamaicaanse Andrea Levy schrijft prachtig over de relatie tussen de Caraïben en hun voormalige kolonisator, in dit geval Groot-Brittannië. Levy’s ouders behoorden tot de Windrush-generatie en dit boek gaat uit van de vraag: wat als haar ouders en die van haar man, een witte Brit, elkaar na de overtocht in de jaren ’50 tegengekomen waren? Waar liggen de spanningen? Wat wordt er aangenomen en uitgesproken? Perspectieven vanuit de Caraïben zijn in de Britse geschiedschrijving een soort blinde vlek gebleven die Levy met haar romans aanvult, zodat je de andere kant van het koloniale verleden en de nasleep daarvan leert kennen.

Hoe het voelt om van kleur te zijn
Zora Neale Hurston, met bijdrage van Simone Atangana Bekono, Dean Bowen, Kristina Kay Robinson

Hurston schetst met verve haar leven en identiteit als vrouw van kleur in de VS, een korte zestig jaar na de afschaffing van de slavernij. De briefwisseling tussen Bekono en Robinson plaatst deze belangrijke tekst in een hedendaagse context die twee continenten bespant. Hoe ze zich aan elkaar, en daarmee de lezer, voorstellen en hun ervaringen in Nederland en de VS beschrijven, creëert een intimiteit waardoor de inhoud des te helderder aankomt. Door hun gesprek wordt de lezer gewezen op dingen die voor de schrijvers, als vrouwen van kleur, altijd daar zijn. Het is onze realiteit.

Sick Woman Theory
johanna hedva
http://www.maskmagazine.com/not-again/struggle/sick-woman-theory

Dit essay opent met de Black Lives Matter-protesten in 2014 en het feit dat de schrijver door hun chronische ziekte hun bed niet uit kon komen, laat staan de straat op kon gaan om mee te protesteren. Er wordt benoemd hoe leven met een chronische aandoening niet overeenkomt met het beeld dat wij vaak nog hebben van wat het is een politieke actor te zijn. Zelf heb ik astma en dit resoneerde dan ook enorm – een gevoel dat nu door de pandemie extra aangezet zal zijn voor veel mensen in een soortgelijke positie. Dit essay is in het Engels te lezen via Mask Magazine en wordt binnenkort naar het Nederlands vertaald door Uitgeverij Chaos.

Bokman
Dean Bowen

Een prachtige poëziebundel die het persoonlijke verweeft met ideeën over identiteit, geschiedenis en onze eigen plek daarin. Die beperken zich niet tot de koloniale geschiedenis maar gaan ook verder terug, bespannen meerdere continenten en geschiedenissen die in de gedichten een punt vinden om samen te komen. Het lezen voelt als herkenning van eigen ervaringen en van een verleden dat niet voorbij is, maar in ons zit. Als onderbelichte geschiedenissen uit die positie naar boven gehaald worden, dan graag zoals hier.

Negroland
Margo Jefferson
NL vertaling: dezelfde titel, door Pauline Slot

Jefferson groeide op in de ‘black bourgeoisie’ van Chicago ten tijde van segregatie. Je leest hoe families als de hare als ‘elite’ – maar nooit gelijk aan witte mensen – gezien worden. Het gaat om conditionele privileges, die zo weer weggenomen kunnen worden. In de beschrijving van haar jeugd worden vragen over identiteit opgeworpen en gespiegeld aan wat er in haar omgeving gebeurt; haar vader is dan wel arts, maar op tv zijn daar de karikaturen in blackface. Door de opbouw van het boek zie je hoe zelfs de kleinste dingen van buitenaf en binnenuit druk op haar als zwarte vrouw uitoefenen.

De vrije negerin Elisabeth. Gevangene van kleur
Cynthia McLeod

Dit boek heeft een verouderde titel, maar het is denk ik de eerste roman die ik ooit las – als tiener – die zich in Suriname afspeelde en ook het eerste boek geschreven door een Surinaamse auteur. De roman laat zien hoe diepgeworteld de Nederlandse koloniale aanwezigheid en invloed er zijn. Toen McLeod onderzoek deed voor de roman was er nog niets bekend over haar hoofdpersoon Elisabeth Samson, behalve dat zij met een witte man had willen trouwen (wat haar niet werd toegestaan). Dat onbekend bleef dat ze daarnaast in het 18^e-eeuwse Suriname niet alleen een vrije zwarte vrouw was, maar ook de rijkste persoon van het land werd, zegt alles over voor wie onze geschiedschrijving werkt.

Frame 27.2 – Racism in the Netherlands
http://www.tijdschriftframe.nl/portfolio/item/frame-27-2-racism-in-the-netherlands/

Tijdens mijn studie in Utrecht was ik een paar jaar onderdeel van de redactie van Frame – Journal of Literary Studies, en dit nummer uit 2014 was het eerste waar ik aan meewerkte. Het kostte toen zoveel moeite om mensen te vinden die voor het nummer ‘Racism in the Netherlands’ wilden schrijven. Qua research leek het veld zo klein, onderzoeken hierover leken bijna niet gefinancierd te worden; sommige woorden om het erover in het Nederlands te hebben leken zelfs niet te bestaan. Dat de interesse er bij de lezers wel was bleek doordat het nummer uitverkocht, hoewel de artikelen gratis van de website waren en zijn te downloaden.

Thalia Ostendorf is Nederlands-Surinaams en is mede-oprichter van Uitgeverij Chaos, de enige intersectionele feministische uitgeverij in Nederland. Ook schrijft ze korte verhalen; deze zijn verschenen in onder andere Cipher Magazine en Token Magazine. Ze studeerde Literatuurwetenschap in Utrecht en is promovendus aan de Universiteit van St. Andrews in Schotland en een Oxford Europaeum Scholar. Haar onderzoek focust zich op de invloed van oorlogsliteratuur op vredesactivsime.