Deze tekst schreef Pete Wu voor The Futureverse, een programma van SLAA op het Brainwash Festival waarin schrijvers een een radicale toekomstvisie schetsten naar aanleiding van een thema. Pete’s thema was vervreemding en verbinding.

Wie verven we als eerste?

Ooit zat ik bij een brainstorm. Het was voor een omroep en het ging over ideeën, radicale ideeën. Een van de ideeën die werd geopperd, daar aan de bezaaide brainstormtafel, stift in de aanslag, was hoe het zou zijn als we iedereen verplicht in dezelfde huidskleur zouden verven. Met verf dat er niet meer afgaat. Hypothetisch gezien was dat geweldig: iedereen over de hele wereld met dezelfde huidskleur!

Na het verven zou niemand meer tot een minderheid behoren, iedereen vormt de meerderheid – althans, wat betreft huidskleur. We keken elkaar aan: we zouden verf nodig, veel verf! Het zou één groot feest worden, waarin iedereen elkaar verft, huid tegen huid, kwasthaartjes over rug, dij bij dij. Kwasten moesten aangeschaft worden, liters en liters verf, het moest één grote kliederboel worden.

Maar wacht! riep een van ons. Welke huidskleur moest het dan worden? Het eerste enthousiaste gekwebbel stierf uit. Inderdaad: welke kleur?

~

Ik moest denken aan de shitstorm die zich uitwaaierde over de nieuwe serie uit de wereld van de Lord of the Rings. In NRC las ik dat de “kritiek spitst zich toe op hoe er acteurs van kleur en vrouwen gecast zijn in hoofdrollen [in The Rings of Power], zoals een zwarte dwergenprinses die in de boeken niet voorkomt. Geforceerde ‘wokeness’, stellen film- of Tolkien-YouTubers in filmpjes met honderdduizenden views.”

Ook zag ik, net als iedereen die een beetje internet afstruint, de op TikTok verschenen video’s met jonge zwarte meisjes die voor het eerst de trailer van de nieuwe versie van The Little Mermaid zagen. In de hoofdrol: Halle Bailey, een zwarte zangeres en actrice uit Georgia, Amerika.

Ariël wordt dus een zwarte zeemeermin in deze remake. De reacties van zwarte meisjes werden gefilmd door hun ouders, wat normaal gezien altijd een nogal goedkope manier was om online content te creëren, vind ik althans, maar ik moest een beetje tranen, bij die video’s, om die meisjes die zo hun ogen uitkeken.

Maar de tegenreacties waren soms niet mals. Een deel van de online reaguurders focuste zich vooral op wat hen was ontnomen, namelijk een iconisch figuur uit hun jeugd. Ze zagen in deze verandering van Disney een lange trend van gestolen herinneringen, een onnodige correctie van het verleden, in plaats van dat zwarte meisjes er juist iets bij hebben gekregen: een rolmodel, iets om te aspireren, naartoe te groeien, een vis die in een grotere vissenkom wordt geplaatst, meer mogelijkheden ziet. Hoop.

Ik ben geen acteur maar eigenlijk is het gek dat migrantenkinderen zoals ik amper witte karakters kunnen spelen. Ik moet denken aan de Chinees-Britse actrice Gemma Chan, die zowel een blauwe alien speelde in een Marvel-film als een Bess of Hardwick in een kostuumdrama over Mary, de koningin van Schotland. Toen hoorde je amper kritiek. Is dat het ware voorbij-de-hokjes-kijken?

Blijkbaar ligt het heel gevoelig om zelfs fictieve karakters een andere huidskleur mee te geven.

Bestaande kleuren hebben blijkbaar te veel sociale en culturele implicaties. Onderzoek laat zien dat je minder pijnstillende medicatie krijgt wanneer je een bruine huidskleur hebt dan wanneer je wit bent. Onderzoek laat ook zien dat je strenger wordt gestraft wanneer je een zwarte huidskleur hebt dan wanneer je wit bent. Dat gebeurt natuurlijk vaker onbewust dan bewust, maar toch: de implicaties bestaan.

~

Blauw, zei iemand aan de brainstormtafel toen. Blauw, een niet bestaande huidskleur, althans, niet in de huidige wereld, gepeld van vooroordelen en privilege. Zou dat neutraal genoeg zijn?

Maar stop! riep iemand anders weer. We werden dit keer onmiddellijk stil. Hoe blauw? zei degene. Hoe blauw moet iedereen dan worden?

Want zouden we anders alsnog onze stereotyperingen op elkaar projecteren, maar dan aan de hand van blauwe rolmodellen in verschillende gradaties en schakeringen? Jij bent typisch een Dr Manhattan uit Watchmen, dat daar is echt een Moppermurf, zij daar is zeker van de Na’vi, dat volk uit de Avatar-films van James Cameron. Of misschien word je juist gezien als de vrolijke en zeer blauwe geest uit Aladdin?

Iemand vroeg zich hardop of mensen überhaupt wel verschillen in blauw zouden zien. Mijn Chinese schoonzus kon bijvoorbeeld de drie actrices uit de heksenserie Charmed niet eens uit elkaar houden. Ze zag een poster in mijn kamer hangen, en zij dacht dat de Amerikaanse actrices echte zussen waren.

We dachten verder na, daar aan die brainstormtafel: de mensen zouden precies allemaal even blauw moeten zijn. De een mag niet lichter of anders zijn dan de ander, niet koningsblauw of juist allemaal koningsblauw, iedereen korenbloemblauw of allemaal niet.

Precies even blauw dus. Welk blauw, dat moesten we nog bedenken.

We dachten weer verder: hoe zou dat voelen, een nieuwe huid? Niemand van ons was ooit verveld, niemand van ons kende een slang, of iemand die iemand die iemand kende die ooit van huid was gewisseld.

Ik moest denken aan een boek dat ik laatst las, The Last White Man. In dit boek laat de Pakistaanse schrijver Mohsin Hamid een vergelijkbaar proces op humorvolle wijze zien: in zijn wereld worden steeds meer niet-zwarte mensen wakker met een zwarte huidskleur. Het begint met hoofdpersoon Anders, die op een ochtend in de spiegel kijkt en schrikt. Hij herkent zichzelf niet meer, maar weet ook meteen: hij gaat anders behandeld worden in deze maatschappij.

In de film Watermelon Man uit 1970 wordt ook een witte man op een dag wakker als een zwarte man. Het verschil: deze Jeff was een vooringenomen en racistische man, en nu leert hij de lessen van zijn eigen gedrag toen hij nog wit was. Zo rent hij normaal als work-out altijd ’s ochtends met de bus mee, maar zodra hij een zwarte huidskleur krijgt later in de film, wordt Jeff aangehouden door de politie. Zij gaan ervanuit dat hij iets heeft gestolen; waarom zou hij, nu met zwarte huidskleur, anders wegrennen?

Terug naar de brainstormtafel: als iederéén blauw wordt, is iedereen dan ook meteen gelijk?

We leven, bedachten we, immers in een wereld van onbewuste veroordelingen en vooroordelen, vaak binnen een netwerk van de meerderheid en vele minderheden. Volgens socioloog Evelyn Carter in The Atlantic beleven mensen uit de meerderheidsgroep een andere werkelijkheid dan mensen uit een minderheidsgroep. Mensen uit de meerderheid zien bijvoorbeeld alleen de bewuste, overduidelijke en zichtbare handelingen die discrimineren (iemand die een opmerking maakt, geweld, moord). En de minderheidsgroepen vallen vaak juist ook de onbewuste of veel subtielere handelingen op die discrimineren (opschuiven in een bus, licht opschrikken, de straat oversteken, niet aankijken, en dan ook nog: geen, weinig of onjuiste representatie in de media, de politiek, het onderwijs, de kunsten, de grote sporten, etc.).

Wie vormt de meerderheid in een wereld waarin ieders huidskleur gelijk is?

En: als de factor huidskleur wegvalt, zijn we dan zo cynisch dat we meteen denken dat vooroordelen over andere menselijke verschillen de bovenhand zullen voeren?

Waarschijnlijk, knikten we naar elkaar: zodra niemand meer vooraan of achteraan staat in de race genaamd het leven wegens diens huidskleur, komen er al gauw andere oordelen en vooroordelen boven bubbelen, dan wordt er weer anders gecategoriseerd: de meest atletische blauwe persoon, de meest symmetrische en de meest kranige blauwmensen staan weer ergens vooraan, de zes-vinkjes vinden weer een manier om minder-vinkjes systematisch achter te stellen. En blauwe mannen blijven natuurlijk aan top.

Hypothetisch gezien is het geweldig: iedereen over de hele wereld met dezelfde huidskleur. Maar we zien nu eenmaal naast huidskleur ook bijvoorbeeld gender en leeftijd. En daar maken we associaties bij (cultuur), en bij die associaties horen ook weer oordelen. Deze neurale verbintenissen hebben geen moreel oordeel op zich; wat we ermee doen des temeer.

De laatste vraag die rest: als we al gaan verven, wie verven we dan als eerste?