In tegenstelling tot veel anderen besluit auteur Dola de Jong al in het vroege voorjaar van 1940 te vluchten, kort voor het uitbreken van de oorlog. Haar familie, haar land en haar zekerheid als schrijver laat ze achter. Haar vader, die haar beroep als schrijver erg afkeurt, beschuldigt haar van een te wilde fantasie, iets wat hij linkt aan haar beroep, en besluit daarom niet mee te komen naar haar bestemming, Noord-Afrika.

De dag voordat in Nederland de oorlog uitbreekt, trouwt Dola de Jong in Tanger met de Nederlandse kunstenaar Jan Hoowij. Het gelukstelegram dat haar ouders hun toesturen is het laatste dat ze van hen hoort.

In die tijd is Tanger een opvangcentrum voor gevluchte Joodse Europeanen. Dola en Jan voelen zich er niet op hun gemak, het wemelt er niet alleen van de vluchtelingen, maar ook van de spionnen. Ze weten een boottocht naar New York te regelen. Daar schrijft Dola een kinderboek, The Level Land, over een liefdevol Nederlands gezin vlak voor het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog. Ze ontmoet Maxwell Perkins, de ontdekker van o.a. F. Scott Fitzgerald en Ernest Hemingway. Ze zegt hem dat ze een roman wil schrijven over haar tijd in Tanger. Hij is enthousiast, hij zegt: ‘write me that book.’

Dus werd En de akker is de wereld.

In En de akker is de wereld nemen de Nederlandse jongverliefde Aart en Lies een drastisch besluit. Nog voor de oorlog hun hoofden bereikt vertrekken ze naar Tanger met hun woonwagen. Daar kopen ze een akker. Met de bus pikken ze onderweg achtergelaten vluchtelingenkinderen op, de Poolse Loeba en Maria, de Duitse Hans en Rainer, de Franse Pierre en de Vlaamse Barthe. Met de kinderen vormen ze een nieuw gezin rondom de akker. Tot zover het verhaal waarachter je een kabbelend kindermuziekje kan plaatsen. Het leven op de akker is noest, de dorre grond neemt veel meer dan hij teruggeeft, het gezin leeft in barre armoede. De kinderen hebben heimwee naar hun tijd voor Afrika en ook Aart en Lies hebben heimwee naar een tijd van voor de oorlog, een tijd zonder kinderen.

Dola de Jong schrijft zoals het leven in Tanger: warm, gulzig, droog. Het verhaal lijkt van water ontnomen, niets wordt het vreemde gezin bespaard. Hoewel in En de akker is de wereld echte grote gebeurtenissen uitblijven, is de dreiging voelbaar door het hele boek heen. Schrijnend is hoe de oudste ‘dochter’ Maria seksuele gevoelens begint te ontwikkelen voor haar ‘broer’ Hans. Hoe laatstgenoemde de rol van vaderfiguur overneemt wanneer Aart wegens een misverstand wordt vastgezet. Hans, een Duitse jongen die met zijn achttien jaar oud genoeg denkt te zijn om een gezin te onderhouden, en dat op resolute wijze doet, maar nog de onvoorzichtigheid bezit van iemand die denkt dat hij niets meer te verliezen heeft (en knoop dit in je oren: er is altijd meer te verliezen). Lies die niet meer kan zorgen, Pierre die een been verliest, Loeba die chronisch aan het weglopen is, de akker die maar niet wil opleveren, de stad waar ze niet willen zijn.

Dit alles in combinatie met prachtige, op het eerste gezicht simpele zinnen als: ‘de maan hing voor het grijpen’ maken van En de akker is de wereld een onvergetelijke roman. Lees het, lees het! Lees het.

//

Sanne Pieters studeert Creative Writing aan de ArtEZ in Arnhem. Ze schreef teksten voor o.a. De Optimist, REALmag. Ze stond met haar verhalen op Mysteryland en Down The Rabbit Hole. O, en ze werkt ook voor de SLAA.

Dola de Jong
En de akker is de wereld
Uitgeverij Cossee
272 pagina’s
€ 21,90