De term ‘klassieker’ is al jaren ernstig aan het devalueren. Als ik uitgeversaanbiedingen moet geloven, verschijnt er iedere week een vergeten klassieker, talloze lezers gebruiken het woord om oude meesterwerken aan te prijzen, en bijna altijd wanneer ik zo’n titel vervolgens lees, denk ik: zie ik iets over het hoofd? Is dit alles? Soms kan ik nog wel nagaan wat mensen er zo interessant aan vinden, maar ik zie toch vooral tekortkomingen – overbodige herhalingen, stilistische luiheid, een te uitgesponnen plot.

Maar heel af en toe is er een klassieker die wel meteen overtuigt. Die mij vanaf de eerste alinea doet voelen: dit is een roman die de aanduiding klassieker werkelijk verdient, hier gaat iets groots gebeuren. Lolita behoort tot die categorie. De roman van Vladimir Nabokov gaat over Humbert Humbert, een Europese intellectueel, die bezeten raakt van de 12-jarige Dolores Haze. Hij is vastbesloten Haze zowel artistiek als lichamelijk te bezitten. Een krankzinnig, strafbaar verlangen, en toch ga je er als lezer in mee: je behoudt weliswaar ook een lichte afkeer voor Humbert, maar tegelijk krijg je op een vreemde, wrange manier sympathie voor zijn pogingen, je voelt zijn verlangens, je ziet het onontkoombare van zijn pogingen in. Dat komt vooral door de meesterlijk getroffen toon van het boek. Die is zwierig, vol uitweidingen, alliteraties, lange zinsconstructies – maar altijd heel precies en scherp geformuleerd. En nooit wordt het pocherij van de auteur, nee, de verteltrant staat volledig in dienst van het verhaal.

Op die manier wordt de waanzin van protagonist Humbert geweldig vormgegeven. En dat is wat Lolita zo goed maakt: een hoofdpersoon die wordt overmand door verlangens en zich daar zelf bewust van is, wat ervoor zorgt dat hij steeds heen en weer schommelt tussen gedachte en daad, tussen schuldgevoel en zelfafkeer, tussen walging en triomf. Het resultaat is een van de beste romans ooit geschreven, waarin uiteindelijk niets of niemand je onberoerd laat, en iedere pagina je voortstuwt richting de onvermijdelijke climax. Een klassieker, ja, zoals ze zelden worden geschreven.

Thomas Heerma van Voss is schrijver. Zijn verhalenbundel De derde persoon verscheen in 2014 bij Thomas Rap. Pasgeleden schreef hij de thriller Ultimatum samen met zijn broer.

Vladimir Nabokov
Lolita
De Bezige Bij
Vertaler: Rien Verhoef
384 pagina’s
€ 12,50