Elke vrijdag geeft de SLAA u een geheel subjectieve leestip om het weekend mee door te komen. Vanaf nu nodigen we ook schrijvers uit om de mooie dingen die ze lezen te bespreken. De eerste is Maartje Wortel, die Leven met het pistool op tafel. Een Berlijns dagboek van Wolfgang Herrndorf las.

Ongeveer een jaar geleden verbleef ik dankzij het Goethe-Institut een maand in Berlijn om Duits te leren. Volgens de lerares was de klas waarin ik zat één van de slechtste klassen sinds tijden. Ze moest alles met handen en voeten uitleggen. In de les leerden we vooral grammatica en spelling, en hoewel dat de noodzakelijke eerste stappen zijn om je een taal eigen te maken, dacht ik alleen maar: ik wil boeken kunnen lezen in het Duits. Het gaat me (over het algemeen bij iedere taal) veel meer om het taalbegrip dan om de correctheid. In de Brunnenstraße kocht ik bij boekhandel Ocelot het boek Tschick van de schrijver Wolfgang Herrndorf. Dankzij dit boek leerde ik niet alleen veel nieuwe Duitse woorden, nog belangrijker was dat ik een buitengewoon goede schrijver leerde kennen. Helaas zou ik deze schrijver niet in zijn ontwikkeling kunnen volgen, want op het moment dat ik Tschick (in het Nederlands uitgegeven als Tsjik door Uitgeverij Cossee) las, was schrijver Wolfgang Herrndorf dood. Hij had zichzelf op 26 augustus 2013 aan de oever van het Hohenzollernkanal door zijn hoofd geschoten. Een paar jaar eerder had hij te horen gekregen dat hij een hersentumor had. Hij wilde zijn leven – en dus zijn dood – zelf in de hand houden.

Zijn boek Leven met een pistool op tafel is een heel vreemd boek waarin de lezer het aftakelingsproces van de schrijver kan volgen. Het boek opent op het moment dat Herrndorf in pinguïnkostuum naar een gesloten afdeling in een psychiatrische kliniek wordt gebracht. De hersentumor zorgt voor hallucinaties en verwarring en ook voor manische periodes. Hij schrijft:

‘Een jaar in de hel, maar ook een geweldig jaar. Gemiddeld nauwelijks gelukkiger of ongelukkiger dan voor de diagnose, alleen slaat het naar beide kanten verder uit. Alles bij elkaar misschien zelfs een beetje gelukkiger dan vroeger, omdat ik leef zoals ik altijd had moeten leven. En nooit gedaan heb, behalve misschien als kind.’

Net als de schrijver van dit boek weet de lezer onmiddellijk waar hij aan toe is. Dit gaat niet goed aflopen. De zinnen die Herrndorf schrijft zijn soms uitermate verwarrend, dan weer helder en scherp. Nu hij weet dat hij doodgaat doen veel dingen er niet meer toe. Zijn boek Tschick is een wereldwijd succes; maar Herrndorf kan dat weinig meer schelen. De mooiste zin in het boek vind ik deze, Wolfgang kijkt naar een vogel en merkt dan op:

‘De vogels die ik altijd raven heb genoemd zijn kauwen.’

Dat is misschien wat sterven is: weten dat je nooit meer iets nieuws zal leren.

Tijdens het lezen vroeg ik me continu af  wat de waarde is van de dingen die ik doe, wie ik ben en wat ik achterlaat, wat ik nog zal leren en of dat iets uitmaakt. Zoals Herrndorf in dit boek laat zien; veel verschil zullen jij en ik niet maken. En dat is prachtig!

Door: Maartje Wortel

Wolfgang Herrndorf
Leven met het pistool op tafel. Een Berlijns dagboek
Uitgeverij Cossee
Vertaler: Pauline de Bok
€ 24,90
448 pagina’s