Many people find it surprising that I live somewhere so busy, right opposite Montparnasse station. But it’s what I like. I adore Paris. I like to hear it here beside me – knocking, honking, ringing and breathing. Sometimes, at dawn, a lorry rumbles past beneath my window so loud and so close that it seems to be coming straight through my room, and I draw up my legs in my sleep so they won’t be run over.

Lees dit hardop en het zou de voice-over kunnen zijn van een moderne sitcom over een student in Parijs. Maar nee: het komt uit een artikeltje getiteld ‘How I Live and Work’ dat bijna honderd jaar geleden (1926) werd geschreven door de Russische Nadezjda Aleksandrovna Lochvitskaja, beter bekend als Teffi.

In haar korte verhalen beschrijft Teffi scènes uit haar leven met veel humor en de nodige dosis zelfspot. Ik vind dat heerlijk: persoonlijke en schijnbaar alledaagse verhalen uit een tijd ver voor de mijne. Op de een of andere manier krijg ik daardoor het gevoel dat alle mensen altijd al hetzelfde zijn geweest, met dezelfde verlangens, tekortkomingen en vreemde uitspattingen, waardoor ik me ineens waanzinnig verbonden voel met iedereen. Tegelijkertijd illustreert het hoe weinig de wereld eigenlijk is veranderd. Zo schrijft ze in het stukje ‘My Pseudonym’ eerst met humor over haar naam:

Why Teffi? It sounds like something you’d call a dog. And a great many readers of the Russian Word have indeed given this name to their fox terriers and Italian greyhounds.

Maar de reden achter haar pseudoniem blijkt helaas nog altijd verrassend actueel:

Women writers tend to go for male pseudonyms. A wise and circumspect move. It is common practice to regard ladies with a somewhat ironic smile, and even with incredulity:

‘How on earth did she come up with something like this?’

‘Her husband must be doing the writing for her.’

(…)

I didn’t want to hide behind a male pseudonym. That would be weak and cowardly. I’d rather use a name that was incomprehensible, neither one thing nor the other. But what? It had to be a name that would bring good luck. Best of all would be the name of some fool – fools are always lucky.

En ze bleek geluk te hebben, althans, in haar schrijven. Ze vergaarde roem en werd door veel Russen gelezen. Maar over sommige tragische voorvallen schreef ze niet: over hoe een jaloerse bewonderaar haar geliefde neerschoot, bijvoorbeeld. Of over haar zoontje, dat ze achterliet bij haar ex-man om schrijver te worden in Sint-Petersburg.

Maar ach, ook autobiografische schrijvers hebben recht op hun geheimen, en wat ze wel schreef maakt meer dan genoeg indruk: zo beschrijft ze zowel haar ontmoetingen met Lenin als Raspoetin met venijn en humor, wat niet alleen haar grote gave laat zien, maar je ook eventjes op een menselijke manier dicht bij die grote namen laat komen. Niet omlijst met feiten of tot het mythische opgehemeld, maar menselijk, vreemd en alledaags.

Teffi
Rasputin and Other Ironies
Pushkin Press
220 blz.

//

Tom Hofland schrijft korte en lange verhalen, toneel en reclameteksten en maakt podcasts voor o.a. de VPRO. Zijn lovend ontvangen debuutroman Lyssa verscheen in 2017 bij Uitgeverij Querido en werd bekroond met het C.C.S. Crone Stipendium. Eind 2017 werd Tom uitgeroepen tot ‘het literaire talent van 2018‘ door De Volkskrant.