‘Een goed boek is niet foutloos, een goed boek is datgene waarvan je de fouten vergeeft.’

Duitse schoolkinderen werden vroeger doodgegooid met de verhalen van Stefan Zweig, vertelde een negentigjarige Duitser me laatst. Hij keek er een beetje zuur bij. Blijkbaar had hij niet zulke warme herinneringen aan de Oostenrijkse schrijver als ik.

In de jaren zestig was Zweig de meest vertaalde schrijver ter wereld. Of dat nog altijd zo is, kan ik me eigenlijk niet voorstellen. Wat ik wel weet is dat veel vrijetijdslezers (mijn vrienden) nog nooit van hem gehoord hebben. Dat is zonde, want een groot deel van zijn verhalen behoort tot mijn favorieten.

Mocht je nou denken ‘ik heb ook nog nooit van deze schrijver gehoord,’ dan ben je misschien tóch, zonder dat je het wist, op een andere manier met zijn werk in aanraking gekomen. De film The Grand Budapest Hotel, van Wes Anderson, is namelijk geïnspireerd op Zweigs enige roman, Ongeduld. Die film was ook mijn eerste kennismaking met Zweig en nadat ik vervolgens Ongeduld had gelezen was ik niet meer te stoppen.

Ik vind het dan ook moeilijk te besluiten welk verhaal ik bij jullie in de reiskoffer wil stoppen. Ongeduld is prachtig, maar ik ben het met koffievlekken besmeurde boek kwijtgeraakt tijdens mijn verhuizing en ik kan me er net te weinig van herinneren om er iets fatsoenlijks over te schrijven. Schaaknovelle ligt te erg voor de hand en Reis naar het verleden is weliswaar mooi, maar haalt het voor mij toch niet bij De onzichtbare verzameling.

Het avontuur begint zoals veel van zijn verhalen: de verteller komt iemand tegen, die steekt van wal met zijn eigen verhaal en stop daar pas mee op de laatste bladzijde.

In De onzichtbare verzameling ontmoet de schrijver in de trein een oude kunstantiquair. Die begint vervolgens te zeuren over die vervelende nouveaux riches die alles maar opkopen wat los en vast zit, zonder dat ze de zaken op hun immateriële waarde schatten:

‘Dat soort lui heeft de gewoonte doen postvatten om een prachtige Venetiaanse wiegendruk louter te bekijken als een couvert van zo-en-zoveel dollar en een tekening van Guernico als een incarnatie van een paar biljetten van honderd frank.’

Werkelijk alles kopen ze op, en de arme antiquair is er niet tegen opgewassen:

‘Je moet zelfs oppassen dat ze je huis niet leeghalen en je eigen inboedel versjacheren. Het liefst kochten ze nog de lamp van je bureau en de manchetknopen uit je mouwen vandaan.’

In dit tempo raakt zijn winkel dan ook spoedig leeg en hij moet op zoek naar nieuwe koopwaar.

Als hij in zijn klantenbestand een stokoude man vindt die nog een hele hoop gravures van oude meesters in zijn bezit moet hebben, ziet hij dollartekens. Hij besluit de man op te zoeken en hem ervan te overtuigen de werken aan hem te verkopen.

Na een lange reis treft hij de man thuis, maar als hij hem de hand schudt komt hij tot een ontdekking die de rest van de ontmoeting compleet zal veranderen:

‘Hij kwam me geen stap tegemoet en ik moest – ietwat bevreemd – op hem toe lopen om hem bij de handen te pakken. Maar toen ik die wilde schudden, merkte ik aan de stramme onbeweeglijke stand ervan dat die handen de mijne niet zochten maar verwachtten. Op het volgende moment had ik het door: de man was blind.’

Het tragische verloop van dit verhaal laat ik verder aan jullie over om te ontdekken.

Over Zweig wordt wel gezegd dat hij te expliciet schrijft, moralistisch is en uit zou zijn op effectbejag. Dit zal de negentigjarige Duitser waarschijnlijk ook gedacht hebben, toen ik hem vroeg naar zijn herinneringen. Ach, het zal deels ook wel waar zijn. Zijn boeken zijn zeker niet vrij van fouten. Maar laat ik dan dit zeggen: een goed boek is niet foutloos, een goed boek is datgene waarvan je de fouten vergeeft.

Boekenmendel: De onzichtbare verzameling
Stefan Zweig
AFdH Uitgevers
110 blz.

//

Tom Hofland schrijft korte en lange verhalen, toneel en reclameteksten en maakt podcasts voor o.a. de VPRO. Zijn lovend ontvangen debuutroman Lyssa verscheen in 2017 bij Uitgeverij Querido en werd bekroond met het C.C.S. Crone Stipendium. Eind 2017 werd Tom uitgeroepen tot ‘het literaire talent van 2018‘ door De Volkskrant.