In aanloop naar 4 en 5 mei 2024 deden De Balie en het Amsterdams 4 en 5 mei comité eerder dit jaar een oproep aan schrijvers, denkers en kunstenaars om ideeën in te leveren rondom het thema empathie. De toekomst is onzeker. Deze tijden van oorlog en crises vragen om reflectie op de samenleving die we zijn en willen zijn. Daarom sloegen De Balie en het Amsterdams 4 en 5 mei comité opnieuw de handen ineen voor een Open Call.

Eén van de winnaars in de categorie Literatuur is Emma Zuiderveen. Ze maakt een audio-poëziewerk in samenwerking met muzikant Tarif El-Fasih waarin ze twee ecologische catastrofes uit het nieuws – de milieuramp in de Oder rivier en de Nova Kahkovka dambreuk in Oekraïne – vertaalt naar poëzie. Op 5 mei presenteert ze haar werk tijdens het programma Vrijheid @ Lola Luid.

In het teken van 4 en 5 mei publiceert SLAA, in samenwerking met De Balie, de gedichten van Emma op onze website.

Een zee van tweekleppigen

I
Het waren explosieven, het was een
verouderde constructie, een stortvloed
van beton, steuren en leven dat wegsijpelde.

II
De bewoners van Marianske
huilen om oude dieren.

Duizenden vislijkjes verspreid over gruis
en zand, schubben waarin een toekomst
voorspeld ligt, iedereen zal verliezen.

Ze liggen als eenoog, spreken een
taal die het verleden reflecteert:
Kachovka dambreuk, zes juni 2023.

Wat beweegt het water, fluisteren ze,
tussen korrels aarde slipt de mogelijkheid
weg om anders te willen.

III
In de zilte grond zakt een geschiedenis weg. De velden
wenen niet maar in het zand vinden we onze botten.

De dam uit 1956 omgeeft zich met socialisme,
speelt de ster in de film Poem of the sea (1958):

‘Vergeet de peren en de hutten, we beslissen
over de komende duizend jaar,’ zei de held.

Ze verloren steppe en ecosysteem,
wonnen kanalen en energiecentrales.

De keuze duurde zessenzestig jaar, soms
vergeten we dat mensen de schaduw zijn,
dat het heden schril afsteekt tegen idealen.

IV
Ina wees, het bord met cijfers kwam
niet overeen met de hoeveelheid graven.

Vijfhonderdduizend ton aan mosselen,
die voorheen het water filterden.

Ina huilde om de zee van tweekleppigen
die niets meer filterden.

Honderdvijftig ton industriële smeerolie
meegesleurd naar de Zwarte Zee.

Het vet vormde gitzwarte schaduwbeelden,
sleepte vlezigheid mee die zilt werd.

Ina wende zich af, hoe dan ook omhuld
door rotting, een geur van dode vis en wier.

Meer dan honderdvijftig dolfijnen spoelde aan
in Bulgarije, de buik rood en de oogschacht

leeg. De karkassen vervuild met koper en zink,
zij waren niet de enige die stierven aan gifstoffen.

Anderhalf miljoen jonge steuren werden opgeschrikt
door vier meter hoge golven, door troebel en

toxisch water. De verslaggever zei:
‘Geen vis heeft het overleefd.’

Ina zweeg, de oorlog lag aan de oevers
van een leeggelopen stuwmeer.

V
De bewoners van Malokaterynivka
knielen neer bij een leeggelopen meer.

Uitgestrekt land dat in een leegte
neervalt, hoe tussen al het modder

de mensen overeind blijven, die
niet meer hardop dromen.

Toch staan ze daar, met ogen en handen
opengeslagen naar de hemel. Niemand

durft de namen te noemen van de koeien,
bruinvissen of steuren. Misschien

omdat we vergeten zijn hoe ze heten,
omdat we ze nooit hebben geleerd.

De bewoners van Malokaterynivka
knielen neer, geen afdruk blijft achter,

ze kijken hoe tussen al het modder
het vergezicht barst in de zon.

Emma Zuiderveen combineert haar achtergrond in scheikunde en haar werk als milieuwetenschapper met poëzie en proza. Haar gedichten zijn gepubliceerd in literaire tijdschriften, zoals DW B en Kluger Hans. Haar debuutroman verschijnt in het najaar van 2024 bij Uitgeverij Prometheus. In haar teksten onderzoekt ze thema’s als eenzaamheid, lijfelijkheid en individuele en collectieve verantwoordelijkheid.